Als een blik of zucht meer losmaakt dan je wil.

hobbelweg
22 nov
4 minuten om te lezen

Soms gebeurt het zomaar. Je kind zucht, rolt met de ogen of kijkt even weg, en plots voel je spanning opkomen. Je hartslag versnelt, je schouders spannen zich op en je hebt de neiging om meteen te reageren. Achteraf vraag je je af: waarom raakte dit me zo?

In therapie en begeleiding gebruiken we daarvoor twee beelden: shark music en rode knoppen.

Shark music: de dreigende soundtrack in je hoofd

Stel je voor dat je een filmpje ziet van kinderen die vrolijk in zee spelen. Alles lijkt rustig en fijn. Tot er plots dreigende filmmuziek start, zoals in de film Jaws. Onmiddellijk denk je dat er gevaar dreigt, ook al is er aan het beeld niets veranderd.

Dat is shark music: een innerlijke spanning die opkomt terwijl er in het hier en nu eigenlijk niets mis is. Oude herinneringen of ervaringen kunnen onbewust meespelen. Je lichaam reageert alsof er gevaar is, terwijl het vandaag gewoon gaat over een kind dat grenzen verkent of even moppert.

Rode knoppen: je persoonlijke triggers

Rode knoppen zijn die kleine dingen die bij jou net iets te hard binnenkomen. Voor de ene is dat tegenspraak, voor de andere stilzwijgen of een blik die je niet kan plaatsen. Wanneer iemand op zo’n knop drukt, schiet je systeem in een reflex: je voelt irritatie, boosheid of verdriet opkomen, vaak sterker dan de situatie vraagt.

Hoe hangen shark music en rode knoppen samen?

De rode knop is dus de trigger; wat er gebeurt in het hier-en-nu.

Shark music is het gevoel dat er meteen op volgt; de soundtrack uit je verleden die mee gaat spelen.

Voorbeeld: je tiener negeert je vraag. Dat is de rode knop. Meteen voel je een golf irritatie en onveiligheid. Dat is de shark music. Je lijf denkt: “Dit gaat fout,” terwijl het nu misschien gewoon gaat om een vermoeide tiener.

Wat kan je doen?

Herkennen: merk op: dit is een rode knop, dit is shark music.
Pauze nemen: even ademhalen, desnoods letterlijk de kamer uitstappen.
Reality check: vraag jezelf: is dit écht gevaarlijk, of speelt er oude muziek?
Benoemen: met kinderen kan je er luchtig taal aan geven: “Oei, mama hoort even haaienmuziek.” Zo maak je duidelijk dat je spanning voelt, maar het niet over het kind gaat.
Rust terugvinden: zoek manieren die je helpen om je systeem te kalmeren: frisse lucht, even van houding veranderen, een glas water drinken.

Wat helpt als je rode knop wordt ingedrukt

Iedereen kent wel van die momenten waarop iets kleins onverwacht veel losmaakt. Een kind dat glimlacht terwijl je net een grens stelt, of dat zijn blik afwendt alsof het niet luistert. Plots voel je irritatie of spanning opkomen en de drang om meteen te reageren.

Dat zijn signalen dat er een rode knop geraakt is. Op zo’n moment is echt contact maken moeilijk. De aandacht verschuift van het kind naar het eigen gevoel van frustratie of machteloosheid. En precies dat zorgt ervoor dat de verbinding onder druk komt te staan.

Door stil te staan bij je rode knoppen kan je leren herkennen wat jou triggert en op tijd op de relaxknop drukken. Dat kan zo eenvoudig zijn als één bewuste ademhaling, je bewegingen wat vertragen, of jezelf eraan herinneren dat je niet hoeft te winnen, maar enkel rustig mag blijven en volhouden.

Twee uitgangspunten uit Verbindend Gezag helpen daarbij:

Je hebt enkel controle over je eigen gedrag, niet over dat van de ander.
Je kan er altijd later op terugkomen.

Wanneer je als ouder kalm een grens stelt, is het normaal dat een kind daar heftig op reageert. In het hoofd van het kind klinken dan vaak stemmen van boosheid, verzet of verdriet. Op dat moment is redelijkheid ver te zoeken. Pas wanneer de spanning gezakt is, kan er opnieuw verbinding ontstaan.

Dat noemen we het ijzer smeden als het koud is. Door te zeggen “We praten hier later even over” geef je jezelf tijd om te herstellen én het kind ruimte om te kalmeren.

Volgens Haim Omer, de grondlegger van Verbindend Gezag, zitten in elk kind verschillende stemmen: de stem die leuk wil doen, die gezien wil worden, die angstig of boos is, maar ook de stem die wil verbinden. Pas wanneer de rust is teruggekeerd, kan die laatste stem weer gehoord worden.

Soms lukt dat gesprek nog dezelfde dag, soms duurt het wat langer. Dat is oké. Het belangrijkste is om aanwezig te blijven, te blijven proberen en steun te zoeken bij mensen die dezelfde houding willen aannemen. Verbinding is iets wat je samen draagt.

Voor jongeren

Ook jongeren hebben rode knoppen en shark music. Bijvoorbeeld: iemand maakt een grapje en jij voelt je meteen aangevallen, omdat je vroeger vaak gepest werd. Dan is het helpend om jezelf eraan te herinneren dat jouw lijf spanning voelt, maar dat er nu geen echte haai zwemt.

Tot slot

Shark music en rode knoppen horen bij het leven. Ze maken ons mens. Hoe beter je ze leert kennen, hoe makkelijker je kan kiezen hoe je reageert. En hoe meer ruimte er komt voor verbinding in plaats van strijd.